Magnezyum
Tepkime olmadan gözlemlenebilen en temel özelliği fiziksel görünümü veya halidir. Magnezyum, gümüş beyazı, hafif bir metaldir. Havada bırakıldığında hafifçe kararır, ancak demir veya çelik gibi aşınmaz. Bu özelliği, onu diğer metallerle alaşım olarak kullanışlı kılar.
Magnezyum, standart periyodik tablodaki hafif metallerden biridir ve mol başına ortalama 24,3 gram atom ağırlığına sahiptir.[1] Gümüş beyazı parlak metalik bir element olarak görünür ve kimyasal olarak oldukça reaktiftir. Alkali toprak metaller grubuna ait olan magnezyum, düşük erime noktasına[2] ve kaynama noktasına sahiptir - sırasıyla 649,85°C ve 1089,85°C - bunun yanı sıra fiziksel olarak hafif ve kolayca işlenebilir veya işlenebilir.[2] Kimyasal olarak oksijen veya hava ile temas ettiğinde hızla yanar; bu nedenle çoğunlukla diğer elementlerle organik olarak bileşikler halinde bulunur.[3]
Magnezyum doğada asla saf bir element olarak bulunmaz. Her zaman bileşik formlarda bulunur.[4] Çoğunlukla karbonatlar ve hidroksitlerde bulunur: manyezit (MgCO3), dolomit (CaMg(CO3)2) ve atomik hidroksit (Mg(OH)2).[5] Bu geleneksel yatak, yer kabuğunda ve daha da önemlisi deniz suyunda bol miktarda bulunur. Magnezyum ayrıca, manyezit ve dolomit gibi mineraller bakımından endüstriyel olarak zengindir.[6] Doğal kaynakların yanı sıra, magnezyum bitkilerden farklı formlarda sentetik olarak da elde edilir.
Önerilen günlük alım miktarı yaşa, cinsiyete ve yaşam tarzı faktörlerine göre değişiklik gösterir; ortalama yetişkin alımı 320-420 mg arasındadır [7]. Genel olarak, erkekler için günde yaklaşık 400 mg, kadınlar için ise 320 mg önerilir [8]. Vücudumuz, sürekli olarak yenilenmesi gereken yaklaşık 24 gram magnezyum içerir [9]. En zengin magnezyum kaynakları arasında yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler, baklagiller ve tam tahıllar bulunur [3]. Özellikle bitkisel kaynaklar, günlük üretim maliyetinin yaklaşık yüzde ellisini (%50) oluşturur [10].
Magnezyum, vücutta 300'den fazla enzimatik reaksiyonda (örneğin yağ asitleri ve proteinlerin sentezi ve gıda metabolizması) rol aldığı için insanlar için önemlidir.[6] Başka işlevleri de vardır: sinir uyarılarının iletimi, vücut sıcaklığının düzenlenmesi, karaciğerde detoksifikasyon ve kemik ve diş oluşumu. Sağlıklı insan serum magnezyum seviyeleri 0,7-1 mmol/L (1,8-2,4 mg/dL) arasındadır. Yetersizliği, eksiklik başladıktan sonraki geç dönemde sinir sisteminde spazmlarla birlikte tahrişe neden olur.
Magnezyum, esas olarak hem kas hem de sinir sistemlerinin işleyişiyle ilişkilidir. Sinir uyarılarını ve kas kasılmasını düzenleyerek, kas gerginliğinin kalsiyumla dengelenmesini sağlar; daha önce de belirtildiği gibi, kalsiyum kaslarda kasılmayı başlatırken magnezyum kasları gevşetir.[11] Bu hassas etkileşim, kalp ve iskelet kaslarının da düzgün çalışmasını sağlamak için krampları önler.[12] Ayrıca, yeterli seviyeleri düşük seviyelerde bildirilen uyuşukluk ve güçsüzlüğü azalttığında, hem istemli hem de istemsiz aktiviteler için önemini vurgulayarak güçsüzlüğü azaltır.[13]
Kas ve sinir üzerindeki etkilerinin yanı sıra, magnezyum vücuttaki enerji üretim sürecinde de önemli bir rol oynar. Özellikle, hücresel ana enerji kaynağı olarak kabul edilen ATP veya adenozin trifosfat sentezini içerir [14]. Magnezyum, aralarında yağ, karbonhidrat ve protein yıkımını düzenleyen süreçlerin de bulunduğu metabolik yollarda yer alan çeşitli enzimler için bir yardımcı faktör görevi görür [15]. Bu nedenle, uygun seviyeler, vücudun metabolik ihtiyaçlarının karşılanmasıyla sürekli ve güçlü bir memnuniyet hissi sağlar [16]. Eksikliği, enerji metabolizmasındaki önemli rolünü vurgulayan sürekli yorgunluk, düşük fiziksel performans ve genel bir halsizlik hissi şeklinde kendini gösterir [17].
Nöromüsküler aktivite ve enerji metabolizmasındaki bilinen işlevlerinin yanı sıra, magnezyum kemik sağlığında da önemli bir rol oynar. Kemik oluşumunda kalsiyum her zaman büyük paya sahiptir, ancak sağlıklı kemik yapısı ve yoğunluğu, kalsiyum kadar magnezyum da gerektirir [18]. Kalsiyum ve D vitamininin kemik mineralizasyonu üzerindeki optimum etkileri için vücutta iyi emilmesine ve metabolize edilmesine yardımcı olur [19]. Düşük alım veya eksiklik, büyük olasılıkla kemik kaybına veya osteoporoza yol açacak olan osteoklast aktivitesini artırır; bu nedenle düşük alımlar daha hızlı parçalanır! Yeterli alım, kemiklerde gerekli gücün korunmasını sağlayarak ileri yaşlarda bile minimum kırık riskinin oluşmasını sağlar [21].
Magnezyum eksikliği, modern çağın en yaygın mineral eksikliğidir. Kan testleri, vücuttaki magnezyumun yalnızca yüzde biri kanda depolandığı için magnezyum eksikliğini belirlemede önemli ölçüde yardımcı olmaz. Geri kalan yüzde altmış ila altmış beşi kemiklerimizde, geri kalanı ise vücudun tüm yumuşak dokularını oluşturan hücrelerin içinde bulunur. Bununla birlikte, vücudumuzun bu hayati besinin düşük seviyelerinden (eksikliğinden) muzdarip olup olmadığını tespit edebileceğimiz bazı genel erken belirtiler ve daha sonra gelişen semptomlar mevcuttur.
Magnezyum eksikliği, çoğu modern beslenme ve yaşam tarzının yanı sıra farklı sağlık sorunlarıyla da ilişkili olan çeşitli temel nedenlerden kaynaklanır. Başlıca etkenlerden biri, işlenmiş gıdalar açısından zengin, yapraklı yeşillikler, kuruyemişler veya tam tahıllar gibi magnezyum açısından zengin gıdaların ise düşük olduğu dengesiz bir beslenme düzenidir[22]. Buna kronik stresi ve magnezyum emilimini engelleyen veya vücuttan atılmasını hızlandıran çok sayıda ilacı (idrar söktürücüler, antibiyotikler, doğum kontrol hapları) eklerseniz, gerçekten de birçok katkıda bulunan faktör ortaya çıkar[23]. Düşük seviyeler ayrıca malabsorpsiyon durumlarında da görülür: çölyak hastalığı ve Crohn hastalığı, kronik ishal[24]. Ve uzun bir listede sonuncusu ama en önemlisi alkolikler! Alkol, emilimi azaltırken böbrekler yoluyla kaybı artırır[25]. Tüm bunlar, eksiklik geliştirme açısından oldukça büyük bir risk oluşturur!
Magnezyum eksikliği belirtileri hem fiziksel hem de zihinsel açıdan geniş bir yelpazeyi kapsar. Yaygın kas krampları veya spazmları her zaman yorgunlukla birlikte görülür; kişi yeterince uyumuş olsa bile yorgunluk hissi de en erken belirtiler arasındadır[25]. Daha sonra ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma hissi, iştahsızlık, mide bulantısı ve hatta zihinsel olarak konsantre olamama şeklinde ortaya çıkan kafa karışıklığı hissedilebilir[24]. Çoğu vaka, halsizlik ve aşırı bitkinlik hissi bildirerek normal günlük aktivitelerini yerine getirmelerini zorlaştırır[23]. - Kas ağrısı, kronik yorgunluk, magnezyum eksikliği, sinirlilik, ruh hali bozukluğu, mide bulantısı, iştahsızlık, genellikle başlangıçta hafiftir ve kontrol edilmezse daha belirgin hale gelir[26].
Uzun süreli magnezyum eksikliği, sağlık sorunlarına ve kronik rahatsızlık riskine yol açar. Hipertansiyon, tip 2 diyabet ve osteoporoz gibi yaşam kalitesi ve uzun ömür için önemli olan risk faktörlerini artıran da bu düşük alım veya yetersizliktir[27]. Kalp aritmileri, kemik enerji metabolizmasında bozukluklar, zayıf bir yapı olarak kemikler zamanla zayıflar ve eksiklik devam ederse kemikler gelişir. Bu, yeterli alımın yalnızca vücut fonksiyonları için değil, aynı zamanda tüm bu sağlık sorunlarının etkileri biriktiği için kronik hastalıkların gelişmesine karşı da son derece önemli bir rol oynadığı anlamına gelir.
Kaynaklar ve kaynaklar aslında her zaman etrafımızdadır, sadece bazen onlar hakkında bilgi eksikliğimiz vardır. İşte bu nedenle bu konu, doğal ve yapay olmak üzere iki tür kaynaktan bahsedecektir. Önce bir tür hakkında daha fazla bilgi verilecek, ardından yalnızca bir liste sunmakla kalmayıp aynı zamanda insanların magnezyum elde etmek için tüm bu yolları nasıl keşfettiklerine dair bir anlayış sağlamak için diğerine geçilecektir.
Bitkisel kaynaklar magnezyum açısından en zengin olanlar arasındadır. Bu da onları dengeli bir beslenme düzeni oluştururken dahil edilebilecek en iyi bileşenler haline getirir. Yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, roka ve pırasa; baklagiller, fasulye ve bezelye (soya fasulyesi dahil)[28] bol miktarda magnezyum içerir. Badem, kaju ve Brezilya fıstığı gibi kuruyemişler; kabak ve chia tohumu[29] gibi çekirdekler de iyi kaynaklardır! Tam tahıllar, enzim gerektiren çeşitli süreçleri destekleyerek vücuttaki enzimatik aktiviteler için günlük alımın daha da fazlasını sağlar[30]. Bu farklı bitki bazlı gıdaların birlikte tüketilmesi, eksikliği önlemeye ve genel sağlığı iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Hayvansal gıdalardaki magnezyum içeriği genellikle bitkisel kaynaklardakinden daha düşük olsa da, günlük gereksinimlerin karşılanmasına katkıda bulunurlar. Balık, çoğunlukla uskumru, somon ve pisi balığı olmak üzere orta düzeyde magnezyum içerir. Süt ürünleri ve etler daha az miktarda magnezyum içerir.[31] Magnezyum ayrıca yumurta ve bazı deniz ürünlerinden de elde edilebilir. Bu nedenle, spektrumun her iki ucunda da (tamamen hayvansal gıdalardan tamamen bitkisel gıdalara kadar) çeşitli beslenme tercihlerine sahip kişiler için, karma bir diyetle yeterli alım kolayca sağlanabilir. Bu çeşitlilik, farklı beslenme alışkanlıklarına sahip bireylerin sağlıklı magnezyum seviyelerini korumalarını sağlar.
Takviyeler, yalnızca gıda tüketimiyle yeterli alımı sağlayamayan kişiler için yeterli alımı sağlamanın başka bir alternatifini sunar. Magnezyum takviyeleri, tabletler, efervesan tabletler veya poşetler gibi farklı preparatlarda bulunur ve birim başına en yaygın dozajlar 100 mg ile 200 mg arasında değişir[19]. Ayrıca, sitrat, glisinat, malat ve oksit gibi farklı emilim oranlarına ve potansiyel faydalara sahip çeşitli magnezyum bileşikleri de mevcuttur[32]. Doğru takviye formu ve dozaj seçimi, özellikle eksiklik riski taşıyanlar için optimum duruma ulaşmada belirli sağlık gereksinimlerini karşılayabilir.
Magnezyum Fazlalığının Yan Etkileri
Hipermagnezemi asla oluşmaz çünkü ağızdan alınan fazla magnezyum, emilmeyen magnezyum olarak dışkıyla atılır. Hipermagnezemi gelişmeden önce bile ishal görülebilir ve bu, hipermagnezeminin oluşmasını engelleyen bir güvenlik faktörü görevi görür. Serum magnezyum seviyelerinde yalnızca büyük miktarlarda parenteral olarak verildiğinde veya böbrek yetmezliği olan ve emilen magnezyumu idrar yoluyla atamayan hastalar tarafından ağızdan alınan dozlarda artış olur.
Aşırı magnezyum alımının en yaygın nedenleri arasında böbrek ve lumbar müshilleri ve mide asitlerini nötralize etmek için aşırı miktarda kullanılan antiasitler yer alır. Böbrek fonksiyonları bozuk olan kişilerde vücut magnezyumu yeterince atamaz ve bu da hipermagnezemi riskini artırır [33]. Kanda magnezyum seviyelerinin yükselmesine neden olabilecek diğer durumlar arasında diyabet, tiroid bozuklukları, yüksek dozda magnezyum içeren takviyeler [34] bulunur ve bunlar daha sık görülür: -Böbrek hastalığı olan kişiler - yüksek dozda Mg içeren takviyeler veya ilaçlar alan kişiler - Hormonal Dengesizlik yaşayanlar. Ancak, bu parametrelerle ilgili herhangi bir değişiklik veya diyet ilacı konusunda sağlık uzmanının tavsiyelerine uymak önemlidir.
Aşırı magnezyum, farklı fiziksel ve sağlık sorunlarına yol açar. Bunlar arasında en yaygın olanları kas güçsüzlüğü, düşük tansiyon veya hipotansiyon,[34] karın ağrıları ve krampları içeren mide rahatsızlığıdır.[35] Daha da ileri vakalarda, sinir sistemi fonksiyonlarında baskılanmaya, yüksek izolasyon bozukluğuna ve en şiddetli vakalarda kalp aritmilerine neden olur.[36] Özellikle yüksek ve yaşamı tehdit eden risk durumu, böbrek fonksiyon bozukluğudur. Bu nedenle, kan magnezyum seviyeleri sürekli kontrol edilmeli ve fark edilir edilmez derhal tıbbi müdahale yapılmalıdır.
Bazı gruplar hipermagnezemi geliştirme riski altındadır ve özel önlemler alınmalıdır. Bunlar arasında böbrek hastalığı olanlar, yaşlılar, kalp hastaları ve düzenli olarak enjekte edilebilir ilaç kullananlar yer alır [36]. Bu kişilerin yola çıkmadan önce doktorlarına danışmaları ve periyodik kan testleri ile gelişimlerini takip etmeleri önerilir. Ayrıca, magnezyum içeren müshil ve antiasitlerin gelişigüzel kullanımından kaçınılmalı ve her türlü takviye profesyonel rehberlik altında yapılmalıdır. Sağlıklı bireyler için önerilen alım miktarını aşmamak da aşırı doz riskini azaltacaktır.
Magnezyum emilimi birçok faktörden etkilenebilir: 1. Sağlıklı bir insanda, besin alımının azalmasıyla birlikte fraksiyonel magnezyum emilimi artar; ancak, artan alım fraksiyonel emilimi azaltır ve sonuç olarak dışkı atılımı, her zaman korunum gerçekleştiği için, çok az miktarda da olsa kaçınılmaz olarak artar.2. Magnezyum, kalsiyumla aynı aktif taşıma sistemini paylaşıyor gibi görünmektedir.3. Genel olarak, kalsiyum emilimini etkileyen tüm elementler, özellikle ikisi de mevcut olduğunda, Mg emilimini de etkiler.4.
Emilimi doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden biri beslenme düzenidir. Yüksek lifli ve magnezyum açısından zengin besinler magnezyumun daha fazla emilmesini sağlarken, fazla yağlı veya işlenmiş gıdalar emilimini engeller. Tam tahıllar, yapraklı yeşillikler, baklagiller ve kuruyemişler doğal manganez kaynakları arasındadır. Eksiklik, bu besin maddelerinin günlük diyete dahil edilmemesinden kaynaklanır. Balık gibi diğer hayvansal kaynaklar da vücut kompozisyonunda bitkisel kaynaklara göre daha düşük bir orana sahiptir. Bu nedenle, optimal emilim için düzenli ve çeşitli bir beslenme önemlidir [37].
Mineral etkileşimleri, magnezyum emiliminde önemli bir rol oynar. Magnezyumun, kalsiyum ve demir gibi diğer minerallerle eş zamanlı olarak alındığında bu minerallerin emilimi üzerinde olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir. Örneğin, yüksek dozda kalsiyum, kalsiyumun dışarıdan, yani bağırsak lümeninden emilimini artırır; bu nedenle mineraller farklı zamanlarda ve önerilen dozlarda alınmalıdır. Bazı vitamin-mineral komplekslerinde element olarak bulunan bor da magnezyumun biyoyararlanımını etkileyebilir.[38] Bu etkileşim, takviye kullanan kişiler için önem taşır.
Bireyin sağlık durumu ve amaçlanan faydalar, emilim ve dağıtımda önemli rol oynar. İrritabl çıkış sendromu (IBS) veya Crohn hastalığı gibi emilim bozuklukları, çıkıştan düzgün atılımı engeller. Anti-metanolik ilaçlar (proton pompası inhibitörleri) ve bazı antibiyotiklerin magnezyum atılımını artırarak vücutta eksiklik oluşturması gerçeğine ek olarak; kronik hastalığı olan/düzenli ilaç kullanan kişilerde alım düzenli olarak değiştirilmelidir[39].
Özetle, manganez hayatımızı mümkün kılan son derece önemli bir mineraldir. Doğru ve yeterli miktarda alımı, hayatımızı sağlıklı kılar. Uluslararası ve kimyasal özellikleri, birçok formda bulunduğunu, birçok temel aktivitede görev aldığını ve bu işlevleri sayesinde varlığının tespit edildiğini göstermektedir. Magnezyum eksikliği çeşitli sağlık sorunlarına yol açar; aşırı doz alımı da olumsuz etkilere neden olur. Bu nedenle, düzenli olarak alınan ürün ve takviyelerle ilgili en ince ayrıntılara dikkat etmeli ve emilim süreçlerini oluşturan özelliklerin farkında olmalıyız. Sağlıklı bir yaşam, doğru kullanımı ve konsantrasyonun izlenmesine dayanmalıdır.
1. Magnezyum - Evrim Ağacı - Facebook. 13 Kasım 2025 tarihinde www.facebook.com adresinden erişildi.
2. Magnezyum Nedir? Magnezyum Eksikliği Belirtileri, Faydaları ve... 13 Kasım 2025 tarihinde www.drozdogan.com adresinden erişildi.
3. En İyi Magnezyum Formu Hangisidir? Magnezyumun Farklı Türleri Nelerdir? 13 Kasım 2025 tarihinde www.supraprotein.com adresinden erişildi.
4. [PDF] KİMYASAL TEKNOLOJİ GRUP 2A ELEMENTLERİ - || MEGEP || . 13 Kasım 2025 tarihinde megep.meb.gov.tr adresinden erişildi.
5. Magnezyum Karbonat - Alkali Kimyasallar | O Kimya. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde okimya.com.tr/alkali-chemicals/magnesium-carbonate adresinden erişildi.
6. Günlük magnezyum ihtiyacımız nedir ve aşırı alımı zararlı mıdır? (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde evrimagaci.org adresinden erişildi.
7. Magnezyum - Dr. Levent Sepit. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.drsepit.com/magnesyum adresinden erişildi.
8. Magnezyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir? - Medical Park. (t.y.)13 Kasım 2025 tarihinde www.medicalpark.com.tr/saglik-rehberi/magnesyum-eksikligi adresinden erişildi.
9. Magnezyum, İnsan Sağlığı ve Cilt. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde hakanbuzoglu.com.tr adresinden erişildi.
10. Magnezyum Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Ne İçin Kullanılırlar? (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.provitanya.com adresinden erişildi.
11. Hangi Magnezyum En Faydalıdır? - Doç. Dr. Muhammed Keskin. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde drmuhammedkeskin.com/en-faydali-magnezyum-hangisidir/ adresinden erişildi.
12.Magnezyum - Bir Yaşam Sağlık Grubu. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.alifesaglikgrubu.com.tr/makale/magnezyum/1585 adresinden erişildi.
13. Magnezyum ve Beyin - Dr. Banu Taşcı Fresko. (t.y.) www.banutascifresko.com/cozumler/tedavi/magnesyum-ve-beyin/. Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
14. (PDF) MAGNEZYUMUN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ. (t.y.) www.researchgate.net. Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
15. [PDF] Diyetle Alınan Magnezyum ile Uyku Kalitesi ve Yorgunluk Arasındaki İlişki. (t.y.). avesis.medipol.edu.tr. Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
16. Magnezyum; protein sentezi, hücresel enerji üretimi ve depolanması.(t.y.).www.instagram.com/reel/C5xk-y_CZ_1/.Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
17. Magnezyum Takviyeleri Nasıl Kullanılmalıdır? (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde drahmetkarabulut.com/magnesyum-takviyesi-nasil-kullanilmali/ adresinden erişildi.
18. Magnezyum Tabletleriyle Sağlığınızı Güçlendirin! - Trendyol. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.trendyol.com/magnesyum-tablet-y-s10645 adresinden erişildi.
19. Magnezyumun Vücut Fonksiyonlarına Katkıları - Orzax. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.orzax.com.tr/blog/magnezyum-ve-katkilari/ adresinden erişildi.
20. Magnezyum ve Osteoporoz: Kemik Sağlığının Gizli Kahramanı. (t.y.) 13 Kasım 2025'te www.ibrahimersoy.com adresinden alındı
21. Magnezyum Eksikliğinin Tanı ve Tedavisi - Batıgöz Sağlık Grubu. 13 Kasım 2025 tarihinde www.batigoz.com adresinden erişildi.
22. Magnezyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir? - Florence Nightingale Grubu. 13 Kasım 2025 tarihinde www.florence.com.tr/guncel-saglik/magnezyum-eksikligi adresinden erişildi.
23. Magnezyum Eksikliği: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri. 13 Kasım 2025 tarihinde hisarhospital.com/magnesyum-eksikligi/ adresinden erişildi.
24. Magnezyum nedir? Kullanım alanları ve faydaları nelerdir? - Liv Hospital. (t.y.) www.livhospital.com/magnesyum Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
25. Magnezyum eksikliğinin belirtileri nelerdir? Magnezyumun faydaları. (t.y.) www.ilterozer.com Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
26. Kadınlar İçin Magnezyum: Sağlığınız İçin En İyi İpucu Nasıl Seçilir? (t.y.) tr.iherb.com/blog/magnesium-womens-health/2076 Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
27. Magnezyum içeren bitkiler hangileridir? - Akasyam Haber. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.akasyam.com/magnezyum-iceren-bitkiler-nelerdir-187907/ adresinden alınmıştır.
28. Magnezyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir? - Güven Hastanesi. (t.y.). 13 Kasım 2025 tarihinde www.guven.com.tr adresinden erişildi.
29. Biyolojide Magnezyum - Vikipedi. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde tr.wikipedia.org/wiki/Biyolojide_magnezyum adresinden erişildi.
30. Hangi Besinler En Çok Magnezyum İçerir? - Trendyol Blog. (t.y.) 13 Kasım 2025 tarihinde www.trendyol.com/s/en-cok-magnezyum-iceren-besinler-blog adresinden erişildi.
31. Magnezyum Formlarda, Türlerde ve Türlerde Bulunur - Orzax. (t.y.) www.orzax.com.tr/blog/magnezyum-formlari/ Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
32. Magnezyumun Fizyolojisi ve Farmakolojisi - Kızılay Maden Suyu. (t.y.) madensuyu.org Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
33. "Magnezyum Fazlalığı ve Tedavisi" başlıklı makalenin özeti — YaÖzet. (t.y.) yandex.com.tr Erişim tarihi: 13 Kasım 2025
34. "Magnezyum Fazlalığı ve Etkileri" başlıklı makalenin özeti — YaÖzet. (t.y.) yandex.com.tr Erişim tarihi: 13 Kasım 2025
35. Magnezyum Kullanımı Hakkındaki Yanlış Anlamalar ve Uyarılar... (t.y.) https://drsalihaerogludemir.com/magnezyum-hakkinda-dogru-bilinen-yanlislar-ve-kullanimda-dikkat-edilmesi-gerekenler/ Erişim tarihi: 13 Kasım 2025
36. Magnezyumun Faydaları ve Yan Etkileri | Selfit.com.tr. (t.y.) <https://www.selfit.com.tr/blog/magnesium-benefits-and-side-effects/> Erişim tarihi: 13 Kasım 2025
38. VİTAMİN VE MİNERAL UYUMLULUĞU | Proses İlaç Kimya. (t.y.) https://prosesilac.com.tr/en/vitamin-mineral-uyumu/ Erişim tarihi: 13 Kasım 2025
39. Magnezyum Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir? Şifa Tıp Merkezi. (t.y.)<https://www.sifatipmerkezi.com.tr/rehber/magnezyum-eksikligi/>
